Vragen over veiligheid

Aardwarmtebedrijven zijn erop gericht om de kans op ongewenste gebeurtenissen zo klein mogelijk te houden. Denk hierbij aan de mogelijke risico’s inzake:
 
Seismische activiteit
De krachten die de aanleg van een put voor aardwarmte-opsporing op de ondergrond uitoefent, zijn van zichzelf te klein om (circa 1,6 kilometer ‘hoger’) tot voelbare trillingen aan het maaiveld te leiden. Bij aardwarmte blijft bovendien de materiaalbalans in de ondergrond gelijk; het volume dat wordt opgepompt, wordt ook weer in de formatie teruggepompt. Er verdwijnt geen materie, zoals bijvoorbeeld wel bij de winning van aardgas, en dus treden er geen aardbevingen op. Voorwaarde hiervoor is dat er geen aardbreuken in de nabijheid zijn. In de omgeving van Ede zijn geen aardbreuken in de nabijheid.
 
Bodemdaling
Er wordt dus geen volume onttrokken aan de ondergrond, zoals wel bij delfstoffenwinning. Bij aardwarmtewinning blijft de materiaalbalans hetzelfde. Hierdoor blijft de gemiddelde druk in het reservoir onveranderd. Het injecteren van afgekoeld water zorgt ervoor dat er wel enige krimp zal optreden in het gesteente in de directe omgeving van de injectieput. Dit is in de ordegrootte van 2 centimeter na 100 jaar productie en daarom verwaarloosbaar vergeleken met de natuurlijke bodemdaling en -stijging. Merkbare bodemdaling door aardwarmte is daarom niet aan de orde.
 
Grondwater
Putten worden geboord en vastgezet met cement, zodanig dat de kans dat water van de ene aardlaag in een andere aardlaag terechtkomt nihil is. Conductoren (grote stalen buizen van 50 tot wel 200 meter lengte, die als eerste zijn geplaatst) zorgen ervoor dat de boorvloeistoffen niet in de (ondiepere) bodem terecht komen. Ook tijdens de warmteproductie vindt een regelmatige controle van de puttoestand plaats, bijvoorbeeld door de dikte van de putwand en de druk continu te meten.
Er kunnen zich geen problemen met drinkwater voordoen omdat er geen aardwarmte wordt gewonnen in (gereserveerde) drinkwatergebieden. In de afgelopen tien jaar dat aardwarmte is gewonnen is er op geen enkele plaats in Nederland sprake geweest van drinkwatervervuiling.
 
Lekkages
Met het transport van water vanuit de ondergrond komen ook natuurlijk aanwezige natuulijke stoffen naar boven waarbij andere aardlagen worden gepasseerd. Daarom is het winnen van aardwarmte in grondwaterwingebieden niet toegestaan. Daarom is het van belang dat de putten zo robuust (sterk en veilig) mogelijk zijn. Het ontwerp van de putten de laatste jaren sterk verbeterd, omdat de sector continu werkt aan verbetering van het putontwerp. De nieuwe putten hebben onder andere dubbelwandige buizen met epoxy-beschermlaag en een monitoringsysteem.
  
Aardgas
Soms komt met het water een kleine hoeveelheid gas (of olie) mee. Dit wordt bijvangst genoemd. Bijvangst wordt voor Ede niet verwacht. Mocht dit wel het geval zijn dat is er de mogelijkheid om de hydrocarbons (koolwaterstoffen) weer terug te pompen met de waterinjectie.

Een aardwarmteverkenning wordt op dezelfde veilige manier uitgevoerd als gasboringen. Mocht er dus gas worden aangetroffen, dan is dat geen probleem. Aan de oppervlakte zijn aardwarmteputten bij stilstand drukloos. In aardwarmtebronnen zijn evenwel veiligheidsvoorzieningen ingebouwd (zoals afsluiters) die hoge drukken kunnen weerstaan.
Lees meer op: allesoveraardwarmte.nl/veiligheid

Het opsporen van warmte wordt soms spannend gevonden vanwege associaties met aardbevingen. Dat menselijk handelen in de ondergrond trillingen en aardbevingen kan veroorzaken, zien we in Groningen. De krachten die een aardwarmte-boring of -bron op de ondergrond uitoefent, zijn echter te klein om tot voelbare trillingen aan het maaiveld te leiden.
Ook gedurende de exploitatie van aardwarmte zijn de drukverschillen nihil, omdat er geen materie uit de ondergrond verdwijnt, waardoor het ontstaan van trillingen zeer onwaarschijnlijk is. Aardwarmteboringen kunnen dus weliswaar trillingen veroorzaken; bij (de ca. 20 vergelijkbare) projecten in Nederland zijn nog geen daadwerkelijke bevingen voorgekomen.

Voor projecten die warmte winnen van een diepte van 500 meter, of meer, geldt de Mijnbouwwet en is er een vergunningsplicht. De kans bestaat namelijk dat er bij een aardwarmteproject olie en/of gas worden aangetroffen en daarom zijn dezelfde voorzorgsmaatregelen van toepassing als bij projecten in de olie- en gasindustrie. Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) is de toezichthouder voor álle mijnbouwactiviteiten, dus ook voor aardwarmte. Ze zijn gevestigd in Den Haag. Meer informatie is te vinden op www.sodm.nl 
 
Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) houdt zich bij het monitoren van aardwarmteprojecten voornamelijk bezig met de volgende onderwerpen:
 
Het beoordelen van werkplannen, veiligheidsplannen en het zorgsysteem dat bij een aardwarmtebron hoort;
Het voorkomen van aardbevingen;
Inzicht hebben in de toestand/integriteit van putten;
Veilige opvang en verwerking van water dat vrijkomt bij het testen van de putten;
Zorg dragen dat exploratie en winning van aardwarmte zo veilig mogelijk gebeurt.
 
SodM geeft daarom advies over de vergunningsaanvragen vanuit de Mijnbouwwet en houdt toezicht op de boorontwerpen, -programma’s en de projectaanpak. https://www.sodm.nl/onderwerpen/aardwarmte

Bron: SCAN Aardwarmte / TNO / EZK

Aardwarmte is een hernieuwbare bron omdat de aarde voortdurend nieuwe warmte maakt door natuurlijke processen. Die warmte stroomt van diep in de aarde, waar het warm is, naar het koelere aardoppervlak. Er is dus een voortdurende warmtestroom.
 
Geothermieprojecten zoals ze in Nederland worden toegepast bestaan uit ten minste twee putten geboord naar een diepe waterdoorlatende laag (meer dan duizend meter onder het drinkbare grondwater). De uiteindes van deze putten zijn op deze diepte ongeveer een kilometer van elkaar verwijderd, bovengronds bevinden ze zich wel dichtbij elkaar. Het via een put opgepompte water wordt afgekoeld via een andere put teruggepompt in de laag waar het uitgehaald is. Langzaam stroomt het afgekoelde water richting de productieput en warmt het weer op.
 
Lokaal zal de temperatuur in ondergrond afnemen nadat projecten lang in productie geweest zijn. Hoe sterk de ondergrond afkoelt is een ontwerpkeuze; afhankelijk van de afstand tussen de putten is het mogelijk om tientallen jaren tot honderden jaren op dezelfde plek warmte te winnen. Veiligheid staat bij zo’n keuze voorop. Na afloop van de productie warmt de ondergrond weer op.

Ja, dat is er. Lees alles over de veiligheidseisen, het toezicht en de manieren waarop risico’s beperkt worden op:  allesoveraardwarmte.nl/veiligheid

Omdat aardwarmtewinning in de ondergrond plaatsvindt, wordt aardwarmte geassocieerd met aardgaswinning en daarmee met de kans op aardbevingen zoals in Groningen. Gelukkig is de kans op bevingen door aardwarmtewinning zeer klein. Door gas uit de ondergrondse gasvelden te halen ontstaat er een ‘gat’ dat kan zorgen voor verzakkingen. Bij aardwarmte wordt nauwelijks iets onttrokken aan de ondergrond. Het water dat uit het reservoir wordt gepompt, wordt via de retourput meteen weer geïnjecteerd. Het volumeverschil is daardoor minimaal.

Bij aardwarmtewinning kunnen wel kleine drukverschillen ontstaan door geleidelijke afkoeling van de ondergrond. Daarom gelden er strenge regels rondom het aanleggen en winnen met aardwarmte-installaties. Meer hierover is te lezen bij veiligheid & risicobeperking.

Ondanks dat de kans op seismische activiteit, oftewel het ontstaan van trillingen in de aarde, zeer onwaarschijnlijk is, werken EZK en de aardwarmtesector samen aan een vangnet, waarin geregeld wordt dat àls het KNMI een beving registreert, er een onafhankelijk expert vanuit de Commissie Mijnbouwschade onderzoek gaat doen naar de oorzaak en een conclusie trekt met betrekking tot het schadebedrag van een geclaimde schade.